مجهولات علم

بسم الله الرحمن الرحیم  

 ^{شاید گفتن این نکته در همین ابتدا ضروری باشد که این مطلب در مخالفت با ارزشهای علم نوشته نشده است . در واقع این متن را در مخالفت با نگاه پوزیتویستی به علم باید خواند و در مخالفت با قرار دادن علم (به عنوان تنها منبع شناخت ) مقابل فلسفه یا مقابل متافیزیک و ماوراءالطبیعه باید دید(البته نگاه پوزیتیویستی به علم مدتهاست منسوخ شده است اما عده ای از پیروان این مکتب در ایران هنوز نمی دانند)} 

مجهولات علم

چه بسیار اتفاق افتاده است و اتفاق می افتد، که کشفِ تازه ای , در علوم تجربی گوناگون، قوانین و فورمولها و نظریّه هایی را که درست می دانستند، بر هم می زند و مطالبی که کسی را زهره ی مخالفت با آنها

ص 103

نبود، بر باد هوا می دهد. و این کار باید پیوسته اتفاق بیفتد وگرنه علم، علم نیست. دانشمندان ژرفبین بخوبی دانسته اند که محدود انگاریِ حقایق و دانشزدگیِ بیرون از اندازه، علم را به جهل مبدل می سازد. و اینجاست که می گویند: فیزیکدان فیلسوف، باید در ورای فیزیک، به حد فاصل جهان مادی و روحی، ناظر باشد.(۱)
و در مقام تدبّر در عظمت عالم و ژرف نگری در هزاران قانون و راز است که خردپیشگان این قوم (صاحبان علوم آزمایشی ) با شهامت و صراحت می گویند: تحقیقات علمی منجر به معرفت بر ماهیت باطنی اشیاء نمی شود. در هر موقع که خواص یک جسم را به زبان کمیّاتِ فیزیکی بیان می کنیم، ما فقط عکس العمل وسایل مختلف اندازه گیری را در برابر وجود جسم مزبور عرضه می داریم ولاغیر (2) (دقت کنید! دقت کنید ! و عقل و فهم و وجدان ادراکی خویش به دست این بی اطلاع , یا آن داعیه دار , یا فلان باورسوز ندهید.)

ص 104
همچنین می گویند: باید در نظر داشت که فیزیک و فلسفه، حداکثر بیش از چند هزار سال از عمرشان نمی گذرد، ولی شاید هزاران میلیون سال دیگر در پیش داشته باشند. این دو رشته دارند تازه به راه می افتند. و ما هنوز به قول «نیوتن»، چون کودکانی هستیم که در ساحل دریای پهناوری به ریگبازی مشغولند، و حال آنکه اقیانوس عظیم حقیقت، با امواج کوه پیکرش، در برابرمان همچنان نامکشوف مانده و در عین نزدیکی از دسترس ما خارج است». (3)
همچنین می گویند: فیزیک در قرن نوزدهم معتقد بود که همه ی مسائل حیات را حتی شعر را می تواند توجیه کند. و امروز فیزیک معتقد است که حتّی مادّه را هرگز نخواهد توانست، شناخت. (4)
آری، درست گفت قرآن کریم:
(... وَما أُوتیتُم مِنَ العِلمِ إلاّ قلیلا).

شما (بشرها! از جهانهای هستی بی پایان و قوانین حاکم بر آنها حتی از جهان خودتان ) بسیار کم می دانید.

..................

پاورقی ها

1- فلسفه علمی ج 2 ص 117 چاپ جیبی

2- کتاب پیشین ج 2 ص 115

3- کتاب پیشین ج 2 ص 264 , در اینباره , در کتابهای تواریخ علوم , در زیستنامه های دانشمندان علوم تجربی , و در اقوال آنان در کتابهای فیزیک و فلسفه , و فلسفه ی علمی , مطالبی بسیار می توان دید.

4- سخن یکی از ریاضیدانان بزرگ فرانسوی . « نگاهی به تاریخ فردا » - دکتر علی شریعتی . مجموعه آثار . ج 31 . ص 277 

عینا از کتاب خورشید مغرب ( خلاصه ) محمدرضا حکیمی چاپ سوم 1385 انتشارات دلیل ما صص102- 104

..............

پایان عین نقل قسمتی از کتاب 

با تاکیداتی که در پاورقی مطلب سوم آمده بود من بر آن شدم این جمله ی نیوتن را در اینترنت جستجو کنم تا از صحت و سقمش مطمئن شوم :

به قول «نیوتن»، چون کودکانی هستیم که در ساحل دریای پهناوری به ریگبازی مشغولند، و حال آنکه اقیانوس عظیم حقیقت، با امواج کوه پیکرش، در برابرمان همچنان نامکشوف مانده و در عین نزدیکی از دسترس ما خارج است»

دیدم این جمله را فقط درچهار جا می توان یافت و همگی هم از آقای حکیمی نقل کرده اند. می خواستم ببینم آیا این جمله درست است ؟ و عین جمله ی نیوتن چه بوده است؟ ترجمه ی جمله ی انگلیسی را در گوگل بسیار حستجو کردم، اما عین این جمله را در هیچ کجا پیدا نکردم . کلمات کلیدی جمله ی او را به انگلیسی جستجو کردم در این آدرس :

http://newtoninternationalschool.edu.qa/notetwos/message/3

جمله ای به نقل از نیوتن گفته شده با اندک تفاوتی از جمله نقل شده در کتاب و البته با همان مضمون است و بصورت اولین جملات به عنوان پیام بنیانگذاران در سایت مدرسه بین المللی نیوتن قطر ثبت شده است :

Standing before the vast ocean of knowledge and truth, Isaac Newton thought of himself as a little boy picking smooth pebbles and pretty shells.

This sense of wonder and curiosity to discover and learn about our universe, not just that of atoms, stars and galaxies but also that of the living, of the mind and of the complex social, economic and political structures we have created unwittingly...

 احتمالا برای شما هم دانستنش جالب باشد که در ادامه ، جمله ی عجیب دیگری هم از نیوتن نقل شده است با این عبارت:

Newton also said, "If I have seen further than others, it is by standing upon the shoulders of giants." 

ترجمه: 

نیوتن همچنین گفته است : " اگر مرا بالاتر از دیگران دیده اند ؛ مثل کسی را بر شانه غول ایستاده دیدن است."

اگر ترجمه درست باشد، به نظرتان این جملات ، در عین نشان دادن فروتنی نیوتن ، جالب و در همان حال عجیب نیست؟ آیا این گفته ها بویی از بت شدن علم و همه چیز دانی علم ، میدهد؟ 

تکلمه در تاریخ ۱۱/۳/۹۱ 

برای این جمله از نیوتن: 

 Newton also said, "If I have seen further than others, it is by standing upon the shoulders of giants."  

دوستان این ترجمه ها را درست دانسته اند 

ترجمه آقا سلمان: 

اگر جلوتر از دیگران را دیده ام، از آن روست که بر شانة غولها ایستاده ام. 

ترجمه آقای سید محمدی: 

اگر من دورتر از دیگران را دیده ام، به دلیل آن است که بر دوش غولها ایستاده ام. 

از هر دو دوست محترم تشکر می کنم.